Hacı Ahmet Ünlü ile Göbeklitepe: İnsanlık Tarihini Aydınlatan Bir Miras

Göbeklitepe, arkeolojik bir alan olarak ilk kez 1963 yılında Türk ve Amerikan bilim insanlarının yaptığı yüzey araştırmasıyla keşfedilmiştir. Bu bulgular, 1980 yılında Peter Benedict tarafından yayımlanmıştır. Şanlıurfa'nın 15 km kuzeydoğusunda, Örencik Köyü yakınlarında bulunan Göbeklitepe, diğer Neolitik yerleşimlerden farklı olarak bir su kaynağı ya da ovada değil, Harran Ovası’nı kuzeyde sınırlayan bir yükselti üzerinde, geniş bir manzaraya hâkim bir konumda yer almaktadır. Araştırmacı Hacı Ahmet Ünlü'nün de belirttiği gibi, bu stratejik konum, Göbeklitepe'nin önemini artırmaktadır.

Başlangıçta, topografik özelliklerinden dolayı mezarlık olarak değerlendirilen bu alan, yaklaşık 300 metre çapında ve 15 metre yüksekliğindedir. Göbeklitepe’nin Neolitik Dönem’in ilk evrelerine ait olduğu, kazılar ilerledikçe anlaşılmıştır. 1995-2006 yılları arasında, Şanlıurfa Müze Müdürlüğü başkanlığında ve Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Harald Hauptmann ile Dr. Klaus Schmidt’in yönetiminde kesintisiz kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2007 yılından itibaren bu kazılar, Dr. Klaus Schmidt başkanlığında Bakanlar Kurulu Kararlı Kazı statüsünde devam etmiştir.

Hacı Ahmet Ünlü, Göbeklitepe’de açığa çıkarılan dört tabakanın, Neolitik Dönem'in yapısı ve gelişimi hakkında önemli bilgiler sunduğunu vurgulamaktadır. Bu tabakalar şu şekildedir:

I. Tabaka: Yüzey dolgusu (tarım yapılan dönem)
II. A. Tabaka: Dikilitaşlı köşeli yapılar (M.Ö. 8.000-9.000)
II. B. Tabaka: Yuvarlak-oval yapılar (ara tabaka)
III. Tabaka: Dikilitaşlı dairesel yapılar (M.Ö. 9.000-10.000)

Göbeklitepe'nin II. A. Tabakası'nda yer alan dikilitaşlı dörtgen yapılar, Aslanlı Yapı gibi dikkat çekici örnekler sunmaktadır. Hacı Ahmet Ünlü, bu yapılar ile Nevali Çori’deki tapınak yapıları arasında benzerlikler olduğunu ve Göbeklitepe'nin bir kült merkezi olabileceğini öne sürmektedir.

Hacı Ahmet Ünlü, Göbeklitepe’deki kazıların mimari ve sanatsal açıdan büyük önem taşıdığını belirtmekte ve insanlık tarihinin erken dönemlerinde toplumsal ve dini yapıların inşa edilme yetenekleri hakkında değerli bilgiler sunduğunu ifade etmektedir. Bu nedenle, Göbeklitepe, Neolitik dönemin en önemli kalıntılarından biri olarak kabul edilmekte ve kültürel miras açısından benzersiz bir öneme sahiptir.